”တစ္ႏွစ္မွာ လူ၁.၅ သန္းဟာ ေဆးဝါးေတြကို မွားယြင္းသံုးစြဲမႈေၾကာင့္ ေနမေကာင္းျဖစ္တာ၊ က်န္းမာေရးကို ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ထိခိုက္ပ်က္စီးတာမ်ိဳးေတြျဖစ္ႏုိင္ၿပီး အဲဒီအထဲက လူတစ္သိန္းေလာက္ကေတာ့ အသက္အႏၲရာယ္နဲ႔ ရင္ဆိုင္ႀကံဳေတြ႕ရပါတယ္” တဲ့။ ဒီျပႆနာေတြကို ေျဖရွင္းဖို႔ အေကာင္းဆံုးနည္းလမ္းကေတာ့ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ဖို႔ပါ။ ကြၽမ္းက်င္တဲ့ေဆးဝါး ပညာရွင္ေတြကေတာ့ ေဆးဝါးေတြေၾကာင့္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရင္း ၁ဝ ခ်က္ရွိ တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ သူတို႔ေၾကာင့္ လူနာေတြအသက္ေသဆံုးခဲ့ရသလို ခႏၶာကိုယ္ရဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြ ပ်က္စီးရတာေၾကာင့္ ႀကိဳတင္ေရွာင္ရွားႏုိင္ေစဖို႔ သိသင့္သိထိုက္တဲ့အခ်က္ေတြကို ေအာက္မွာ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
*
(၁) အသံထြက္ဆင္တူေသာေဆး ၂ မ်ိဳး ေရာေထြးသြားျခင္း။
ေဆးေပးတဲ့ေနရာတိုင္းမွာ ဒီျပႆနာကို ႀကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။ ဆရာဝန္ရဲ့လက္ေရးကို အလြယ္တကူမဖတ္ ႏိုင္တာ၊ ေဆးေကာင္တာရွိ ကြန္ပ်ဴတာအတြင္းသို႔စာရင္းသြင္းရာတြင္ မွားၿပီးသြင္းမိတာတို႔ေၾကာင့္ျဖစ္ႏုိင္သလို စင္ေပၚ ကေန ခ်ထားတဲ့ေဆးေတြထဲက မွားၿပီးဆြဲယူမိတာမ်ိဳးေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေနရာေဒသေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားက ေဆးဆိုင္ေတြမွာ ေဆးေတြကို ေနရာခ်တဲ့အခါမွာ ေဆးေတြရဲ့ အကၡရာနာမည္အလိုက္ စင္ေပၚမွာ ထားတတ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုထားတာေၾကာင့္ ကပ္လ်က္ရွိတဲ့ နာမည္ခ်င္းဆင္တူတဲ့ေဆးေတြကုိလည္း လွမ္းယူ မိတတ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုေဆး နာမည္တူတာေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ျပႆနာဟာ ေဆးဝါးေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ ျပႆနာေတြရဲ့ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ရွိတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
*
ဒီလိုျပႆနာမ်ိဳး မျဖစ္ရေအာင္ ေဆးညႊန္းစာရြက္အသစ္တစ္ရြက္ရလာရင္ ဆရာဝန္ကို ေသေသခ်ာခ်ာ ေမးထားဖို႔လိုပါတယ္။ ေရးထားတဲ့ေဆးအမည္၊ ေဆးပမာဏတို႔ကို မရွင္းလင္းရင္ ထပ္ေမးဖို႔လိုပါတယ္။ ေဆးေကာင္ တာကေန ခ်ထားေပးတဲ့ေဆးကိုယူသြားေတာ့မယ္ဆိုရင္လည္း အညႊန္းစာရြက္ထဲကအတိုင္း ဟုတ္၊ မဟုတ္ဆိုတာကို ေသခ်ာဖတ္ၾကည့္ပါ။ မိမိလက္ထဲကိုေရာက္ေနတဲ့ေဆးအမည္ (Trade Name & Generic Name) ၊ ေဆး ပမာဏ၊ သံုးစြဲရမယ့္ညႊန္ၾကားခ်က္ေတြဟာ ဆရာဝန္ေပးလိုက္တဲ့ စာရြက္ထဲအတိုင္း ဟုတ္ရဲ့လားဆိုတာကို ေဆးသံုး စြဲမယ့္သူအေနနဲ႔ ေသခ်ာေအာင္စစ္ဖို႔လိုပါတယ္။ တကယ္လို႔ မိမိဘာသာ စစ္ၾကည့္ဖို႔ခက္ခဲတယ္ဆိုရင္လည္း ေဆးေကာင္ တာမွ တာဝန္ရွိသူတို႔ရဲ့ အကူအညီကို ရယူဖို႔သင့္ပါတယ္။
*
(၂) ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးကိုပိုဆိုးေစေသာ တျခားေဆးတမ်ိဳးႏွင့္တြဲသံုးမိျခင္း။
ကြၽန္မတို႔ေသာက္လိုက္တဲ့ ဘယ္ေဆးမွာမဆိုေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိေနပါတယ္။ အဲဒီ ျပႆနာေတြဟာ ေဆး ၂မ်ိဳး၊ ၃ မ်ိဳးကို တခ်ိန္တည္းမွာေသာက္လိုက္မိရင္ ပိုၿပီးျပင္းထန္သြားပါတယ္။ အဲဒီေဆးေတြဟာ တနည္းမဟုတ္ တနည္း အျပန္အလွန္သက္ေရာက္မႈေတြေပးၾကလို႔ အာနိသင္ေတြပိုၿပီးျပင္းထန္လာပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳး အႏၲရာယ္ေတြကလည္း ပိုၿပီးႀကီးထြားလာတယ္။ ေဆးတစ္မ်ိဳးရဲ့ အာနိသင္ကို ေနာက္တစ္မ်ိဳးက အဆတိုးေစသလို ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးကလည္း တိုးပြားလာတယ္။ အဲဒီ ျပႆနာေတြထဲမွာ အျဖစ္အမ်ားဆံုးနဲ႔ အႏၲရာယ္ အရွိဆံုးကေတာ့ ေသြးေပါင္အတက္အက်နဲ႔ ေခါင္းမူးတာပါပဲ။ ဥပမာေျပာရရင္ သူတစ္ေယာက္ဟာ ေသြးတိုးေစတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးရွိတဲ့
*
ေဆး ဗကိုေသာက္ေနတယ္ဆိုပါစို႔။ အဲဒီအခ်ိန္မွာပဲ ဒီလိုမ်ိဳးေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးရွိတဲ့ ေနာက္ထပ္ ေဆး ႀ ကိုေသာက္ လိုက္မိရင္ ေသြးဖိအားဟာ အႏၲရာယ္ရွိေလာက္တဲ့အထိ တိုးသြားပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေဆးေတြရဲ့အာနိသင္မွာက်ေတာ့ ေခါင္းမူးေစတာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုအာနိသင္ခ်င္းတူေနတဲ့ေဆးေတြကို ေပါင္းသံုးမိရင္ ေခ်ာ္လဲတာ၊ က်ိဳးတာ၊ ယာဥ္စက္ေမာင္းႏွင္တဲ့ေနရာမ်ိဳးေတြမွာ အႏၲရာယ္ျဖစ္တာမ်ိဳးအထိ ႀကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
*
ေနာက္တစ္ခါ ေဆးအခ်င္းခ်င္းဓါတ္ျပဳႏိုင္တဲ့အထဲမွာ အေၾကာက္ရဆံုးက ေသြးက်ဲေဆး ဃသကာေမငည ပါ။ အဲဒီ ေဆးဟာ မိမိတို႔ ခႏၶာကိုယ္အတြက္ တကယ့္ကိုလိုအပ္ေနတဲ့ အခ်ိန္အဆအတိုင္းေပးမွသာ သင့္ေလ်ာ္ေအာင္ အလုပ္လုပ္ႏိုင္မွာပါ။ တကယ္လို႔ေဆးပမာဏ အရမ္းမ်ားသြားတာ၊ နည္းသြားတာမ်ိဳးဆိုရင္ ႏွလံုးမွာ ျပႆနာျဖစ္ႏိုင္ပါ တယ္။ တျခားေဆးေတာ္ေတာ္မ်ားနဲလည္း ဓါတ္ျပဳႏိုင္တာေၾကာင့္ သူ႔လိုေဆးမ်ိဳးဆိုရင္ အေတာ္ကို သတိထားဖို႔ လိုပါတယ္။
*
ဒီလိုမ်ိဳးျပင္းထန္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို ေရွာင္ရွားဖို႔အတြက္ဆိုရင္ ေဆးအသစ္တမ်ိဳးကိုသံုးမယ္ဆိုတိုင္း ဒီေဆးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးႀကံဳေတြ႕လာႏိုင္တဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရဲ့အေၾကာင္းကို သက္ဆိုင္ရာ ဆရာဝန္ (သို႔) ေဆးဝါး ပညာရွင္တို႔နဲ႔ တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးထားသင့္ပါတယ္။ ဒီေဆးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့အခ်က္အလက္ေတြကို ဖိုင္ေလးတြဲၿပီး သိမ္းထားပါ။ ေနာက္တစ္ႀကိမ္ေဆးေပးတဲ့အခါမွာ အရင္ကေပးတဲ့ေဆးနဲ႔တူအခ်က္အလက္ေတြ တူ၊ မတူကို ျပန္စစ္ၾကည့္ လို႔ရပါတယ္။ မတူညီတဲ့ေဆးေတြထဲက တူညီတဲ့ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ိဳးကို ျပလာတဲ့အခါ တတ္ကြၽမ္းတဲ့သူကို တစ္ေခါက္ ျပန္ေမးဖို႔ ဝန္မေလးသင့္ပါဘူး။
*
*
*
(၃) အာနိသင္တူေသာေဆးဝါးမ်ားကို ေပါင္းသံုးမိရာမွ ေဆးပမာဏလြန္သြားျခင္း။
နာက်င္မႈသက္သာဖို႔အတြက္ ညႊန္ၾကားလိုက္တဲ့ေဆး၊ စိုးရိမ္ပူပန္မႈေလ်ာ့ခ်ဖို႔သံုးတဲ့ေဆး၊ အိပ္ေဆးအေနနဲ႔သံုးရန္ ညႊန္ၾကားလိုက္တဲ့ေဆး၊ အဲဒီလိုေဆးေတြကို တၿပိဳင္နက္ေသာက္လုိက္မိတယ္ဆိုပါစို႔။ သူတို႔အားလံုးမွာ တူညီတဲ့အခ်က္က ေတာ့ ဦးေႏွာက္ကို ေလးလံထိုင္းမႈိင္းေစတာေၾကာင့္ ေပါင္းသံုးမိတဲ့အခါ အႏၲရာယ္ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒီလိုမ်ိဳး အႏၲရာယ္ရွိ ကုိေတာ့ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရံုေၾကာအဖြဲ႔အစည္း အလုပ္လုပ္တာကို ဟန္႔တားတဲ့ေဆး (CNS Depressants) ေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဘိန္းအုပ္စုဝင္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ၊ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးေတြ၊ Benzodiazepine, Valium တို႔လို စိတ္ၿငိမ္ေဆးေတြ၊ စိုးရိမ္ပူပန္မႈေလ်ာ့ခ် ဖို႔သံုးတဲ့ေဆးေတြ၊ အေအးမိ၊ ႏွာေစးေပ်ာက္ဖို႔အတြက္သံုးတဲ့ Antihistamine လိုေဆးေတြ၊ မူးေဝေအာ့အန္ရင္သံုးတဲ့ေဆးမ်ိဳးေတြဟာ ေဆးလြန္သြားရင္ အႏၲရာယ္ျဖစ္လာပါတယ္။ အဲဒီလို အသက္အႏၲရာယ္ျဖစ္ေလာက္တဲ့အထိ ျပင္းထန္တာမ်ိဳးကို လူငယ္ေတြမွာ ပိုၿပီးေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
*
ဒီလို ျပႆနာေတြကို ကာကြယ္ခ်င္တယ္ဆိုရင္ ေဆးေတြမွာပါတဲ့ သတိေပးညႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို အာရံုစိုက္ဖတ္ ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ အထူးသတိေပးၿပီး ေဖာ္ျပတတ္တဲ့စကားလံုးေတြကေတာ့ အိပ္ငိုက္ျခင္း၊ မူးေဝျခင္း၊ မအီမသာျဖစ္ျခင္း၊ ထိုင္းမႈိင္းေနျခင္း၊ မိမိကိုယ္ကို ဟန္ခ်က္ညီမေအာင္ မထိန္းႏိုင္းျခင္းဆိုၿပီး ေျပာျပထားတတ္ပါတယ္။ တကယ္လို႔ မိမိေသာက္ေနတဲ့ေဆးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို ကားေမာင္းေနခ်ိန္မေသာက္ရဘူးလို႔ တားျမစ္ခဲ့ရင္ ဒီေဆးဟာ အိပ္ငိုက္ႏိုင္တဲ့ ေဆးဆိုတာကို သတိရသင့္ပါတယ္။ တနည္းအားျဖင့္ေတာ့ ဒီေဆးေတြဟာ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရံုေၾကာမွာ သြားၿပီး ဖိႏွိပ္တဲ့ေဆးလို႔ ညႊန္ျပရာေရာက္ၿပီး သူနဲ႔အာနိသင္ခ်င္းတူတဲ့တျခားေဆးေတြနဲ႔ တြဲမသံုးသင့္ဘူးလို႔ သတိေပးတာနဲ႔လည္း တူပါတယ္။
*
(၄) ေဆးပမာဏမွားယြင္းျခင္း။
ညႊန္ၾကားလိုက္တဲ့ေဆးေတြကို တိုင္းတာတဲ့ေနရာမွာလည္း အတိုင္းအတာက အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိပါတယ္။ ဒသမေနရာ တစ္ေနရာစာေလး လြဲမွားရံုကေန ေဆးပမာဏလြန္သြားတာမ်ိဳးအထိျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဥပမာေျပာရရင္ 1.0 mg လို႔ ေဆးမ်ိဳးကို 10 mg နဲ႔ မွားသံုးမိရင္ ေဆးပမာဏဟာ ၁ဝ ဆကြာသြားႏိုင္သလို လူကိုေသေစႏိုင္ေလာက္တဲ့အထိ ေဆးပမာဏလြန္သြားတာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီလိုအမွားမ်ိဳးကို ထိုးေဆးေတြမွာ အမ်ားဆံုးေတြ႕ရပါတယ္။ ဆီးခ်ိဳ ေရာဂါအတြက္သံုးတဲ့ေဆးေတြမွာ ေဆးပမာဏကြာသြားတာနဲ႔အမွ် လူနာရဲ့အေျခအေန ေျပာင္းလဲမႈႀကီးျဖစ္ေပၚလာပါ တယ္။ အဲဒီမွာ ေနာက္ထပ္မွားတဲ့အမွားကေတာ့ ေဆးေသာက္တဲ့အႀကိမ္ေရပါပဲ။ တစ္ေန႔ကို တစ္ႀကိမ္ပဲ သံုးရမယ့္ ေဆးကို ၄ ႀကိမ္ခြဲသံုးမိရင္ အာနိသင္အျပည့္အဝမရတာမ်ိဳးျဖစ္ႏုိင္သလို ၁ ႀကိမ္ပဲေသာက္ရမယ့္ေဆးကို ၄ ႀကိမ္ ထပ္သံုးမိတာေၾကာင့္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ရတာမ်ိဳးကို ႀကံဳေတြ႕ရတတ္ပါတယ္။
.
ဒီျပႆနာကိုဟန္႔တားဖို႔အတြက္ဆိုရင္ မူရင္းေဆးညႊန္းစာမွာကတည္းက ဆရာဝန္လက္ေရးကို ရွင္းရွင္း လင္းလင္း နားလည္ထားဖို႔ လိုပါတယ္။ မသဲကြဲတဲ့ ပမာဏ၊ ေဆးအမည္ဆိုရင္ ခ်က္ျခင္းျပန္ေမးရပါမယ္။ ေဆးေကာင္တာကေန ေဆးေတြကိုယူၿပီး မထြက္ခြါခင္မွာ အညႊန္းစာရြက္ထဲကအတိုင္း ရွိသင့္တဲ့အတိုင္းအတာ၊ ပမာဏဟုတ္ရဲ့လားဆိုတာကို ေသခ်ာေအာင္ စစ္ၾကည့္ပါ။ ေဆးရံုမွာဆိုရင္လည္း သူနာျပဳတစ္ေယာက္ဟာ ေဆးအသစ္တစ္မ်ိဳးကို တိုက္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဒီေဆးဟာ ဘာေဆးလဲ၊ ပမာဏဘယ္ေလာက္ေသာက္ရမလဲဆိုတာကို ေသခ်ာေအာင္ ေမးျမန္းထားသင့္ပါတယ္။ တစ္ႀကိမ္ေသာက္တဲ့ေဆးနဲ႔ေနာက္တစ္ႀကိမ္ေသာက္တဲ့ေဆးေတြ လြဲေနတယ္၊ အခ်ိဳးအစားမမွန္ဘူးလို႔ထင္ရင္ တစ္ခါတည္း ရွင္းရွင္းလင္းလင္းေျပာဖို႔ ဝန္မေလးပါနဲ႔။
.
*
.
(၅) အရက္ႏွင့္ ေဆးေရာသံုးမိျခင္း။
”ဒီေဆးေသာက္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ အရက္မသံုးစြဲပါႏွင့္” ဆိုၿပီး တားျမစ္ထားတဲ့ေဆးေတြဟာ အမ်ားႀကီးပဲရွိပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ အဲဒီအခ်က္ကို လ်စ္လ်ဴရႈ႕ဆဲပါပဲ။ ေဆးေတြရဲ့အာနိသင္ ပိုေကာင္းေအာင္ဆိုၿပီးေတာ့ေတာင္ ေဆးကိုေကာ့ေတး၊ အရက္ပါဝင္တဲ့ ေဖ်ာ္ရည္ေတြနဲ႔ ေသာက္ၾကပါတယ္။ တကယ္ ေတာ့ အရက္ဟာ အိပ္ေဆးအပါအဝင္ ေဆးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား နဲ႔ေပါင္းႏိုင္ၿပီး ေသေစႏိုင္ေလာက္တဲ့အထိ အဆိပ္သင့္ ေစပါတယ္။ ဘယ္ေဆးကိုပဲေသာက္ေသာက္၊ ေသာက္ေနခ်ိန္မွာေရာ၊ ေသာက္ၿပီးခ်ိန္မွာပါ အရက္ကိုေရွာင္ဖို႔ လိုအပ္ ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အရက္ဟာ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးရည္၊ အေအးမိႏွာေစးတာအတြက္သံုးတဲ့ OTC ေဆးေတြနဲ႔ေတာင္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစႏိုင္ေလာက္တဲ့အထိ အျပန္အလွန္ဓါတ္ျပဳမႈေတြရွိေနတတ္ပါတယ္။
.
အဲဒီလိုေဆးမ်ိဳးေတြကို အရည္ပံုစံအေနနဲ႔ထုတ္လုပ္တဲ့ေနရာမွာလည္း ေဆးေတြေပ်ာ္ဝင္ဖို႔ဆိုၿပီး အရက္ကို ထည့္သံုးတတ္တာေၾကာင့္ မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ အရက္ေၾကာင့္ အဆိပ္သင့္တာမ်ိဳး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေဆးေတြရဲ့ စုပ္ယူမႈကို အရက္ကဝင္ေရာက္ေနရာ ယူတတ္တာေၾကာင့္ ေသြးထဲမွာ ေဆးပမာဏျမင့္တက္ကာ အႏၲရာယ္ရွိ လာပါတယ္။ အရက္နဲ႔ စိတ္က်ေရာဂါအတြက္သံုးတဲ့ေဆးေတြကို တြဲသံုးမိရင္ ေသြးေပါင္တက္လာႏုိင္ပါတယ္။ အရက္နဲ႔ အိပ္ေဆးဆိုရင္ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းေတြက်လာၿပီး တာရွည္ သတိလစ္တာမ်ိဳးအထိ ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။
.
ဒါေၾကာင့္ ေဆးညႊန္းစာရြက္အသစ္ရလာတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီေဆးေတြေသာက္ေနခ်ိန္ အရက္ေသာက္မိရင္ အႏၲရာယ္ ကင္း၊ မကင္း ဆရာဝန္ ဒါမွမဟုတ္ ေဆးဝါးနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ ပညာရွင္ကို ေသခ်ာေမးျမန္းထားသင့္ပါတယ္။ အရက္ကို မေသာက္ရ၊ မေနႏိုင္ေလာက္ေအာင္ အရမ္းႀကိဳက္တဲ့သူျဖစ္ေနမယ္ဆိုရင္လည္း ဆရာဝန္ကို ေသခ်ာေမးျမန္းထားပါ။ အစားထိုးေရြးခ်ယ္လို႔ရတဲ့ ေဆးတစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို ဆရာဝန္က လမ္းညႊန္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာဝန္ရဲ့ ေဆးညႊန္းစာရြက္နဲ႔အတူ တြဲပါလာမယ့္ အရက္ေသာက္ရင္ အႏၲရာယ္ရွိ၊ မရွိ ဆိုတဲ့ေဖာ္ျပခ်က္ကို သတိထားရပါ့မယ္။ OTC ေဆးအားလံုးရဲ့ Label ကို ေသခ်ာဖတ္ပါ။ တခ်ိဳ႕ေဆးေတြမွာ အရက္ေၾကာင့္ အႏၲရာယ္ျဖစ္ႏုိင္တယ္ဆိုတဲ့ ေဖာ္ျပခ်က္ပါရွိတတ္သလို တခ်ိုဳ႕ေဆးေတြမွာေတာ့ အရက္ကို ထည့္သြင္းထားေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားတတ္ပါတယ္။
*
(၆) နာမည္သာကြဲၿပီး ပါဝင္ပစၥည္းတူေသာေဆးမ်ားကိုေပါင္းသံုးမိျခင္း။
လူသိမ်ားတဲ့ ဆီးေဆး Frusemide ဟာ ေရာင္းဝယ္တဲ့ေနရာမွာေတာ့ Lasix ဆုိတဲ့ နာမည္နဲ႔ပါ။ ဆီးေဆးသံုးစြဲမယ့္ လူတစ္ေယာက္ရဲ့လက္ထဲမွာ Frusemide အေနနဲ႔ေရာ Lasix အျဖစ္ပါ ေရာက္ရွိေနႏိုင္ေပမယ့္ လူနာဟာ ဒီ ၂မ်ိဳး အတူတူပဲဆိုတာကို သိခ်င္မွ သိပါလိမ့္မယ္။ ေပါင္းသံုးမိရင္ လူနာဟာ သူတကယ္သံုးစြဲရမယ့္ ပမာဏထက္ ၂ ဆ ပိုသြားပါလိမ့္မယ္။ ေဆးေတြရဲ့ မူလနာမည္နဲ႔ ေစ်းကြက္ထဲမွာ ေရာင္းဝယ္ေနတဲ့နာမည္ရဲ့ ခ်ိတ္ဆက္မႈကို မသိဘဲ တူေနတဲ့ ေဆး ၂ မ်ိဳးကို တၿပိဳင္နက္တည္း သံုးမိလို႔ ေဆးပမာဏ ၂ ဆတိုးရတဲ့ အျဖစ္မ်ိဳးကို မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ ႀကံဳေတြ႕ ရတတ္ပါတယ္။
.
ဒါေၾကာင့္ ဆရာဝန္က ေဆးအသစ္တစ္မ်ိဳးသံုးဖို႔ ညႊန္ၾကားတဲ့အခ်ိန္မွာ ဒီေဆးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးသိထားသင့္သမွ်ကို အေသးစိတ္သိရေအာင္ ႀကိဳးစားဖို႔လိုပါတယ္။ ဆရာဝန္က ေဆးနာမည္တစ္မ်ိဳးကိုေရးခ်ေပးတဲ့အခါ ေဆးရဲ့ မူလနာမည္ (Generic Name)၊ ေရာင္းဝယ္ၾကတဲ့နာမည္ (Brand Name)၊ ဒီေဆးဟာ ဘာအတြက္လဲ၊ ပမာဏဘယ္ေလာက္ ေသာက္ရမလဲ၊ ဘယ္အခ်ိန္ေတြမွာ ေသာက္ရမလဲဆိုတာကိုပါ ေသခ်ာေအာင္ေမးထားရပါမယ္။ ေနာင္တစ္ခ်ိန္အတြက္ အက်ိဳးရွိေအာင္ ေဆးရဲ့နာမည္ ၂ မ်ိဳးလံုးကိုပါ မွတ္သားထားသင့္ပါတယ္။ မိမိကိုညႊန္ၾကားလိုက္တဲ့ေဆးေတြရဲ့ မူရင္းနာမည္ကိုသိေအာင္လုပ္ဖို႔လိုအပ္သလို မူရင္းနာမည္သာသိေနတဲ့ေဆးေတြကို ေစ်းကြက္ထဲမွာဘယ္လိုနာမည္မ်ိဳးနဲ႔ ေရာင္းဝယ္ၾကသလဲဆိုတာကိုပါ သိေအာင္လုပ္ထားဖို႔လိုပါတယ္။
.
*
(၇) ေဆးမ်ားႏွင့္ အစားအေသာက္မ်ား ဓါတ္ျပဳႏိုင္သည္ကို နားမလည္ျခင္း။
ဒီေနရာမွာ အထူးသတိထားရတာက Grape Fruit သီးပါ။ သူ႔ေၾကာင့္ေဆးေတြရဲ့အာနိသင္ ေလ်ာ့က် ပ်က္စီးသြားတာမ်ိဳး ျဖစ္ႏုိင္သလို ပုိၿပီး အလုပ္လုပ္ႏိုင္တာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ Grape Fruit သီးဟာ ေဆးေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ေခ်ဖ်က္ေပးတဲ့ Enzyme ေတြကို ဟန႔္တားပါတယ္။ သူ႔ေၾကာင့္အသည္းဟာ ပိုၿပီး အလုပ္လုပ္လာရပါတယ္။ ေဆးအား လံုးကို မေခ်ဖ်က္ႏိုင္တာေၾကာင့္ ေသြးထဲမွာ ေဆးပမာဏဟာ ျမင့္တက္ကာ လူကိုေသေစေလာက္တဲ့အထိ ဓါတ္ျပဳမႈက ျပင္းထန္တတ္ပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ျဖစ္ႏုိင္တဲ့ဓါတ္ျပဳမႈကေတာ့ ေကာ္ဖီနဲ႔ သံဓါတ္ပါ။ ကဖင္းဟာ သံဓါတ္စုပ္ယူမႈကို ဟန္႔တားပါတယ္။
*
လူတစ္ေယာက္ဟာ သံဓါတ္ပါတဲ့အားေဆးကို ေကာ္ဖီနဲ႔တြဲေသာက္ရင္ အဲဒီလူရဲ့ ေသြးအားနည္းေရာဂါ ဟာ ဘယ္ေတာ့မွ သက္သာေပ်ာက္ကင္းမွာ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ သံဓါတ္ဟာ ခ်ိဳ႕တဲ့ၿမဲခ်ိဳ႕တဲ့ေနဦးမွာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးတစ္မ်ဳိးေသာက္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဒီေဆးဟာ အစာနဲ႔တြဲလို႔ရ၊မရ တကယ္လို႔တဲြလို႔ရတယ္ဆိုရင္လည္း အစာနဲ႔ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာခြာေသာက္သင့္သလဲ၊ ဘယ္လိုအစားအေသာက္မ်ိဳးကိုေတာ့ အထူးသတိထားၿပီး ေရွာင္မလဲ ဆိုတာကို သက္ဆိုင္ရာ ဆရာဝန္ (သို႔) ေဆးဝါးပညာရွင္ကိုႀကိဳတင္ေမးျမန္းထားသင့္ပါတယ္။
*
(၈) အသည္း သို႔မဟုတ္ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါခံစားေနရခ်ိန္တြင္ ေဆးပမာဏ အတိုးအေလ်ာ့လုပ္ရန္ ေမ့ေလ်ာ့သြားျခင္း။
လူတစ္ေယာက္ရဲ့ အသည္း သို႔မဟုတ္ ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းဘူးဆိုရင္ အဲဒီလူရဲ့ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာရွိတဲ့ အဆိပ္ အေတာက္ရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြ၊ ျပင္ပကဝင္လာတဲ့ Foreign Substances ေတြကို ဖယ္ထုတ္တဲ့ေနရာမွာ အခက္အခဲေတြ ရွိလာပါတယ္။ အဲဒီအခါ ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာေဆးေတြစုပံုမ်ားျပားလာၿပီး ရွိသင့္တဲ့ပမာဏထက္ျမင့္တက္လာပါတယ္။ ဆရာဝန္ေတြ၊ ေဆးဝါးပညာရွင္ေတြအပါအဝင္ ေဆးေပးတဲ့သူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ လူနာမွာ အသည္း၊ ေက်ာက္ကပ္ ေရာဂါရွိခ်ိန္ေဆးပမာဏ အတိုးအေလ်ာ့မလုပ္တာပါပဲ။
.
အသည္း၊ ေက်ာက္ကပ္ရဲ့ လုပ္ငန္းေဆာင္တာကို စစ္ေဆးၿပီးမွ ေပးသင့္တဲ့ေဆးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ေဆးအသစ္တမ်ိဳးကိုသံုးရေတာ့မယ့္အခ်ိန္မွာ ေဆးအညႊန္းစာရြက္မွာ အသည္း၊ ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး ဘယ္လိုမွားၾကားခ်က္ေတြရွိသလဲဆိုတာကို ေသခ်ာဖတ္ဖို႔လိုပါတယ္။ အသည္း၊ ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး မိမိမွာ မသကၤာတဲ့အခ်က္ရွိေနရင္လည္း ဆရာဝန္ေတြနဲ႔ ေသခ်ာေမးျမန္းေဆြးေႏြးရပါမယ္။
.
*
(၉) မိမိအသက္အရြယ္အတြက္ စိတ္မခ်ရတဲ့ေဆးကိုသံုးျခင္း။
အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် ေဆးေတြကို ေခ်ဖ်က္တံု႕ျပန္တဲ့ျဖစ္စဥ္ႀကီးဟာ သိသိသာသာကို ကြဲျပားလာပါတယ္။ အသက္ႀကီးလာခ်ိန္မွာ စိတ္ပ်ံလြင့္တာ၊ မူးေဝတာ၊ လဲက်တာ၊ ေသြးေပါင္တက္တာတို႔လိုမ်ိဳးကို ခံစားရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ ဒီလိုမ်ိဳး ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေပးႏုိင္တဲ့ ေဆးေတြကိုသာ ၾကာရွည္သံုးမိရင္အသက္ အႏၲရာယ္ရွိလာပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အသက္ ၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္တဲ့လူႀကီးေတြဟာ ပိုၿပီး သတိထားရပါတယ္။
သူတို႔အတြက္ေဆးေတြစဥ္းစာတဲ့ေနရာမွာ အေတာ္ကိုသတိထားရပါတယ္။ သူတို႔ေသာက္ေနတဲ့ေဆးစာရင္းကို ဆရာဝန္ ဆီကို ယူသြားၿပီး ဒီအသက္အရြယ္အတြက္သင့္ေတာ္တဲ့ေဆးဟုတ္၊ မဟုတ္ကို အခ်ိန္ယူၿပီး ေဆြးေႏြးသင့္ ပါတယ္။ အဲဒီအထဲက မသင့္ေတာ္တာတခ်ိဳ႕ရွိခဲ့မယ္ဆိုရင္လည္း တျခားလဲသံုးလို႔ရမယ့္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကို စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။
*
(၁ဝ) တိုင္းရင္းေဆးမ်ားႏွင့္တြဲသံုးမိျခင္း။
မိမိေသာက္ေနတဲ့ ေဆးေတြနဲ႔ သဘာဝအပင္အႏွံကရတဲ့ေဆးေတြ ဘယ္လိုမ်ိဳး ဓါတ္ျပဳႏိုင္တယ္ဆိုတာကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက မသိပါဘူး။ ဥပမာေျပာရရင္ႏွလံုးေရာဂါအတြက္ ေဆးေသာက္ေနတဲ့သူေတြဟာ ႏြယ္ခ်ိဳပါတဲ့ ေဆးေတြကို သံုးမိရင္ ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းေနရာမွာ ျပႆနာေတြရွိလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆရာဝန္က ေဆးတစ္မ်ိဳးကို ညႊန္ၾကားတဲ့အခါမွာ မိမိဘာေဆးေတြေသာက္ေနသလဲ၊ ဘယ္လိုတိုင္းရင္းေဆးေတြ၊ ျဖည့္စြက္အားေဆးေတြေသာက္ေန သလဲဆိုတာကို ပြင့္လင္းစြာေျပာျပဖို႔လိုပါတယ္။ ဆရာဝန္ကို မတိုင္ပင္ဘဲ ေဆးေတြထပ္ေပါင္းေသာက္တာမ်ိဳးကိုေတာ့ မလုပ္သင့္ပါဘူး။
.
*
ႏွင္းႏုလြင္ (ေဆးဝါး)
Ziwaka Magazine
October, 2010